Mikoryza - jak wykorzystać ją w swoim ogrodzie? Jakie korzyści przynosi? Dowiedz się wszystkiego o grzybniach mikoryzowych. 07.08.2023

MIKORYZA - niezwykły świat podziemnej symbiozy roślin i grzybów

Zastanawiasz się co to jest mikoryza, lub na czym polega mikoryza? Jest to wyjątkowe zjawisko, które w ostatnich latach zdobyło olbrzymią popularność w świecie ogrodnictwa, rolnictwa i ekologii.

Zwróciłeś kiedyś uwagę, że niektóre rośliny rosną zdrowsze, silniejsze i bujniejsze niż inne? Odpowiedź tkwi w tajemniczym świecie pod ziemią, gdzie tysiące mikroskopijnych organizmów wchodzi w symbiotyczną relację z roślinami, tworząc niesamowity ekosystem znany właśnie jako mikoryza.

Te małe, ale potężne mikroorganizmy to grzyby mikoryzowe, które żyją w symbiozie z korzeniami roślin. Wzajemna korzyść wynikająca z tej współpracy sprawia, że zarówno rośliny, jak i grzyby, stają się bardziej odporne na stresy środowiskowe, takie jak susza czy niedobór składników odżywczych.

Jednak jest to nie tylko zagadnienie rolnicze. Jej wpływ na funkcjonowanie ekosystemów jest ogromny, a badania naukowe nad jej znaczeniem trwają w najlepsze. W tym artykule dowiesz się, jak działa mikoryza, jakie korzyści niesie dla naszych roślin, jakie gatunki grzybów są najczęściej zaangażowane w symbiozę oraz jak możemy zastosować tę wiedzę w praktyce, zarówno w ogrodzie, jak i w rolnictwie.

Zapraszam do zgłębiania tej intrygującej tematyki i odkrywania, jak niewidoczny świat pod naszymi stopami może mieć ogromny wpływ na nasze uprawy i środowisko.

symbioza mikorytyczna między drzewem a grzybami mikoryzowymi

Czym jest mikoryza i helotyzm? Co warto wiedzieć o mikoryzie? Jakie jest działanie grzybów mikoryzowych? Słów kilka o mikoryzie.

Symbioza mykorytyczna to wyjątkowa relacja pomiędzy roślinami a grzybami mikoryzowymi, w której obie strony czerpią ogromne korzyści. Z jednej strony, grzyby wspomagają rośliny w pobieraniu składników odżywczych, z drugiej rośliny dostarczają grzybom pożywienie w postaci związków organicznych.

Ciekawostka: Nie zawsze jednak obie ze stron czerpią korzyści. Tutaj warto poznać zjawisko zwane helotyzm - czyli proces, w którym grzyby pasożytują na roślinach - odnosząc korzyści kosztem swojego żywiciela. Jest to swoista forma mikoryzy, w której grzyby nie przyczyniają się do wzrostu i dobrobytu roślin, lecz wręcz przeciwnie - mogą osłabiać ich kondycję i zdolność do przetrwania.

Wpływ mikoryzy na uprawę roślin -jakie korzyści przynosi mikoryza?

Istnieje mnóstwo korzyści z mikoryzy, które odnoszą się do roślin, grzybów czy nawet gleby.

Odżywanie roślin: rozległe sieci strzępkowe, rozgałęziają się w glebie oraz wnikają w system korzeniowy. Dzięki temu dostarczają roślinom wodę, mikroelementy , związki mineralne oraz inne składniki odżywcze, szczególnie te trudnodostępne dla korzeni. To umożliwia im lepsze wykorzystanie dostępnych zasobów glebowych.
Większa odporność roślin dzięki mikoryzie : Dzięki lepszemu pobieraniu wody i składników odżywczych, rośliny są bardziej odporne na suszę, niedobory składników odżywczych, a także ataki szkodników i patogenów.
Poprawa kondycji gleby: Grzyby mikoryzowe wzbogacają glebę, ponieważ wchłaniają i magazynują składniki odżywcze, które potem przekazują roślinom. To powoduje wzrost ilości materii organicznej w glebie i poprawę jej struktury, co jest korzystne dla wielu aspektów ekosystemu.
Zwiększenie plonów i ich jakości: Rośliny, które tworzą symbiozę z grzybami mikoryzowymi, wykazują często lepsze wyniki w produkcji owoców, warzyw i roślin ozdobnych. Plony są bardziej wydajne, zarówno w przypadku upraw rolniczych, jak i ogrodowych.
Wspieranie różnorodności roślinnej: Symbioza mykorytyczna umożliwia przetrwanie różnym gatunkom roślin, nawet w trudnych warunkach glebowych czy klimatycznych.
Minimalizacja użycia nawozów i środków ochrony roślin: lepsze wykorzystanie dostępnych składników odżywczych, pozwala na ograniczenie stosowania sztucznych nawozów. Ponadto, większa odporność roślin na choroby i szkodniki pozwala na ograniczenie użycia środków ochrony roślin, co ma pozytywny wpływ na środowisko.

różnica między roślina z mikoryzą a bez. Zdęcie po prawej to roślina z mikoryzą

Rodzaje mikoryzy - mikoryza wewnętrzna i zewnętrzna

Wspomniana wyżej mikoryza, przybiera dwie główne formy: wewnętrzną, znaną także jako endomykoryza, oraz zewnętrzną, zwana ektomykoryzą. W obu tych symbiozach grzyby i rośliny nawiązują bliską koegzystencję.

Mikoryza wewnętrzna, nazywana także endomykoryzą (grzyby arbuskularne (AMF)) - to niezwykle bliska i zaawansowana współpraca pomiędzy grzybami a roślinami. W tym typie mikoryzy grzyby tworzą struktury zwane strzępkami, które penetrują komórki korzeniowe. Dzięki temu rośliny zyskują zwiększoną zdolność do pobierania wody i składników mineralnych z gleby. Z kolei grzyby otrzymują od roślin związki organiczne, które są niezbędne dla ich wzrostu i funkcjonowania. Mikoryza wewnętrzna jest szczególnie ważna dla roślin uprawnych, które często występują w glebach o niskiej zawartości składników odżywczych.

Jest to najpowszechniejszy typ współżycia pomiędzy grzybami a roślinami. Występuje ona u ponad 80% gatunków roślin, które rosną na lądzie. Mikoryza arbuskularna jest tworzona przez około 130 różnych gatunków grzybów z grupy Glomeromycota.
Mikoryza zewnętrzna, zwana także ektomykoryzą (grzyby Ectomycorrhizal (ECM)), to rodzaj symbiozy, w której struktury grzybów rozwijają się na zewnętrznej powierzchni korzeni roślin. W tym przypadku grzyby tworzą charakterystyczne struktury zwane opilśń, które otaczają korzenie roślin. Tworzy to swoiste osłonki, które zwiększają powierzchnię korzeniową i pozwalają na lepsze wchłanianie składników odżywczych z gleby.

Mikoryza zewnętrzna jest często obserwowana u drzew iglastych, takich jak sosny czy modrzewie, oraz u wielu innych gatunków roślin leśnych. Grzyby zaangażowane w ektomykoryzę często tworzą charakterystyczne owocniki, takie jak grzyby borowikowate, które są znane z ich gospodarczego i ekologicznego znaczenia.
Istnieją także bardziej specjalistyczne formy mikoryzy, takie jak ektendomikoryza (mikoryza erikoidalna - ERM, ER), która występuje wyłącznie u roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). W tym przypadku strzępki grzyba przenikają zarówno do wnętrza komórek roślinnych, jak i tworzą struktury zewnętrzne.
Innym interesującym przypadkiem jest mikoryza storczykowata, która charakteryzuje się przekazywaniem węgla z grzyba do rośliny. Ten rodzaj mikoryzy występuje głównie u storczykowatych (Orchidaceae) i ma istotne znaczenie w przypadku tysięcy gatunków storczyków. Grzyby tworzące tę symbiozę, zwykle należą do gromady Basidiomycota, choć są też nieliczne wyjątki z grupy Ascomycota.

Mikoryza zewnętrzna rozwinięta na korzeniach rośliny

Grzyby kapeluszowe jako przykład mikoryzy

Wielu gatunkom roślin niezbędna jest bliska relacja z określonymi rodzajami grzybów, aby mogły prawidłowo rosnąć i się rozwijać. Brak odpowiedniego partnera grzybowego prowadzi do niemożności przetrwania dla tych roślin. Ten rodzaj współzależności jest szczególnie widoczny w przypadku niektórych znanych grzybów kapeluszowych, które mogą dojrzewać tylko wtedy, gdy ich strzępki łączą się z korzeniami drzew. Co istotne, niektóre gatunki grzybów wykazują specjalne preferencje co do rodzaju drzewa, z którym nawiązują symbiotyczną relację. Przykłady obejmują związki między maślakiem a sosną, koźlarzem babka a brzozą brodawkowatą oraz koźlarzem czerwonym a topolą osiką.

Koźlarz babka w mikoryzie z brzozą brodawkowatą.

Gdzie występuje symbioza mikorytyczna?

Mikoryza występuje powszechnie w różnych środowiskach na całym świecie. Oto niektóre z miejsc, w których jest szczególnie powszechna:

Gleby leśne
Ekosystemy trawiaste
Obszary leśne i podszycie
Sady i ogrody
Ekosystemy pustynne
Ekosystemy bagienne

Należy zauważyć, że różne rodzaje mikoryzy mogą być bardziej dominujące w określonych środowiskach. Na przykład ektomykoryza jest częściej spotykana w lasach iglastych i podszyciu, podczas gdy endomykoryza jest bardziej rozpowszechniona w glebach rolniczych i ogrodowych.

Dzięki temu szerokiemu występowaniu mikoryza jest nie tylko ciekawym zjawiskiem biologicznym, ale także ma ogromne znaczenie praktyczne dla ogrodnictwa, rolnictwa i ochrony środowiska. Zrozumienie i wykorzystanie tej niezwykłej symbiozy może pomóc w poprawie zrównoważonej produkcji żywności, odbudowie zdegradowanych gleb i zachowaniu różnorodności ekosystemów na naszej planecie.

Istnieje wiele czynników wpływających na mikoryzę. Oto niektóre z ważniejszych:

Rodzaj grzyba mikoryzalnego: Różne rodzaje grzybów mogą preferować różne rodzaje roślin i środowiska.
Rodzaj rośliny gospodarza: Niektóre rośliny wykazują większą zdolność do tworzenia symbiozy z grzybami mikoryzalnymi niż inne. To może zależeć od ich gatunku, rodzaju, rodziny czy nawet odmiany.
Typ gleby: Skład gleby, jej pH, zawartość składników odżywczych i struktura mogą wpływać na rodzaj i efektywność mikoryzy. Niektóre grzyby mikoryzalne mogą lepiej rozwijać się w konkretnych typach gleby.
Stan odżywienia roślin: Rośliny, które są dobrze zaopatrzone w składniki odżywcze, mogą mieć mniej intensywne relacje mikoryzalne, ponieważ mają mniejszą potrzebę eksploatacji grzybów w celu pobierania składników.
Zakłócenia antropogeniczne: Zanieczyszczenie gleby, stosowanie nawozów chemicznych i pestycydów może zmniejszać zdolność grzybów mikoryzalnych do nawiązywania korzystnej symbiozy z roślinami.
Warunki klimatyczne: Temperatura, wilgotność i inne warunki klimatyczne mogą wpływać na rozwój i aktywność grzybów mikoryzalnych oraz zdolność roślin do nawiązywania symbiozy.
Zakłócenia mechaniczne: Zakłócenia mechaniczne, takie jak przekopki gleby czy wycinka drzew, mogą zakłócać strukturę mikoryzy i zmniejszać zdolność roślin do pobierania składników odżywczych.
Inne interakcje biologiczne: Obecność innych organizmów w glebie, takich jak bakterie czy inne grzyby, może wpływać na zdolność grzybów mikoryzalnych do nawiązywania symbiozy.
Starzenie się mikoryzy: Stare struktury mikoryzalne mogą zmniejszać swoją aktywność, co może wpłynąć na zdolność roślin do pobierania składników odżywczych.
Warunki hodowlane: W przypadku uprawy roślin, stosowane metody nawożenia, intensywność podlewania i inne warunki hodowlane mogą wpływać na mikoryzę.

Wszystkie te czynniki mogą oddziaływać na siebie nawzajem, tworząc złożony i dynamiczny ekosystem mikoryzalny.

Zestawienie ro9ślin z mikoryzą i bez

Zastosowanie mikoryzy może przynieść wiele korzyści w różnych dziedzinach

Ogrodnictwo i uprawy rolnicze: wspomaga wzrost i rozwój roślin, zwiększa wydajność plonów, a także wzmacnia odporność roślin na stresy środowiskowe, takie jak susza czy niskie temperatury. W rolnictwie może pomóc zmniejszyć konieczność stosowania sztucznych nawozów i środków ochrony roślin.
Rekultywacja gleb: poprawia jakość gleby, wprowadzając więcej materii organicznej i zwiększając zdolność do retencji wody oraz składników odżywczych.
Sadzenie drzew i krzewów: Aplikacja grzybów mikorytycznych w korzenie drzew i krzewów, zwłaszcza w przypadku drzew iglastych i liściastych, może przyspieszyć ich wzrost i korzystnie wpłynąć na ich zdrowie.
Przywracanie ekosystemów naturalnych: Mikoryza odgrywa kluczową rolę w przywracaniu równowagi ekosystemów, zwłaszcza w leśnych i naturalnych środowiskach, które ucierpiały na skutek działalności człowieka lub innych zaburzeń.
Rośliny doniczkowe i ogrody miejskie: mikoryza w doniczce Mikoryza może być stosowana również w roślinach doniczkowych, a także w ogrodach miejskich, aby wspomóc zdrowy wzrost i kondycję roślin w miejskich środowiskach.

Zastosowanie mikoryzy jest elastyczne i może być dostosowane do różnych gatunków roślin, typów gleb i warunków środowiskowych. Ważne jest, aby korzystać z preparatów mikoryzy odpowiednio do rodzaju roślin i wymagań gleby, a także postępować zgodnie z zaleceniami producenta w zakresie dawkowania i aplikacji. Dzięki temu można maksymalnie wykorzystać korzyści płynące z tej korzystnej symbiozy między grzybami a roślinami, co przyczyni się do zdrowszych, bardziej wydajnych i odpornych rośliny oraz poprawię ekosystemu, w których żyją.

Wprowadzenie mikoryzy do ogrodu = zwiększenie wydajności, zdrowia i estetyki roślin.

Mikoryza wspomaga rośliny, poprawia ich wygląd, smak oraz czyni je odporniejszymi na niekorzystne warunki atmosferyczne. Dlatego warto stosować mikoryzę w ogrodzie. Aby wybrać odpowiedni rodzaj mikoryzy do ogrodu, należy wziąć pod uwagę kilka czynników:

Rodzaj roślin ogrodowych: Istnieją różne rodzaje mikoryzy, które mogą wspierać różne gatunki roślin. Na przykład, jeśli w ogrodzie dominują drzewa iglaste, warto rozważyć zastosowanie mikoryzy ektomykoryzowej, która jest szczególnie korzystna dla takich roślin.
Typ gleby: Endomykoryza jest bardziej wszechstronna i może być stosowana w różnych glebach, podczas gdy ektomykoryza najlepiej sprawdza się w glebach kwaśnych, typowych dla lasów iglastych.
Częstotliwość nawożenia: Mikoryza pomaga roślinom w pobieraniu składników odżywczych z gleby. Jeśli często nawozisz rośliny sztucznymi nawozami, endomykoryza może być bardziej odpowiednia, ponieważ niektóre gatunki grzybów mikoryzowych mogą konkurować z roślinami o te związki odżywcze.
Wymagania klimatyczne: Wybór odpowiedniego rodzaju mikoryzy może zależeć również od wymagań klimatycznych danego gatunku grzybów i roślin. Należy wziąć pod uwagę temperaturę, wilgotność i warunki środowiskowe panujące w ogrodzie.

Symbioza mikorytyczna grzybów i drzew

Kiedy i jak stosować mikoryzę?

Sadzenie mikoryzowanych roślin oraz stosowanie i samo aplikowaniwe mikoryzy są stosunkowo proste, ale wymagają pewnych kroków, aby osiągnąć optymalne rezultaty. Oto podstawowe wskazówki dotyczące sadzenia mikoryzowanych roślin oraz sposobu stosowania i dawkowania mikoryzy.

Sposób stosowania mikoryzy. Kiedy stosować mikoryzę i jak stosować mikoryzę?

Mikoryze mozna stosować podczas sadzenia roślin, lub bezpośrednio na system korzeniowy roślin w stadiach wzrostowych.

Wybierz odpowiedni preparat: Istnieje wiele różnych preparatów mikoryzy dostępnych na rynku, a każdy z nich może mieć różne zalecenia dotyczące dawkowania. Przeczytaj zalecenia producenta i postępuj zgodnie z nimi.
Zastosuj w odpowiedniej ilości: Dawkowanie mikoryzy zależy od typu gleby, rodzaju roślin i ich wieku. Ogólnie rzecz biorąc, stosuje się określoną ilość preparatu na jednostkę powierzchni lub objętości gleby.
Stosuj w odpowiednim czasie: Mikoryzę najlepiej stosować podczas sadzenia roślin, ale można także aplikować ją w późniejszym czasie, poprzez nanoszenie na powierzchnię gleby i delikatne wymieszanie z wierzchnią warstwą.
Regularnie podlewaj rośliny: Po zastosowaniu mikoryzy ważne jest, aby regularnie podlewać rośliny. Zapewni to odpowiednie warunki dla rozwoju grzybów mikoryzowych i korzystną współpracę z roślinami.

Pamiętaj, że mikoryza to proces, który rozwija się z czasem, a efekty stosowania mikoryzy oraz pełne korzyści można obserwować w dłuższym okresie. Dlatego dbałość o dobre warunki uprawy pomogą osiągnąć najlepsze rezultaty w postaci zdrowszych, silniejszych i bardziej wydajnych roślin.

Jak sadzić mikoryzowane rośliny?

Wybierz zdrowe rośliny: Wybierając rośliny do sadzenia, upewnij się, że są zdrowe i wolne od chorób oraz szkodników. To pozwoli uniknąć przenoszenia patogenów na sadzonki.
Przygotuj glebę: Przed sadzeniem, przygotuj glebę poprzez rozluźnienie jej i usunięcie wszelkich chwastów. Możesz także wzbogacić glebę materiałem organicznym, co korzystnie wpłynie na rozwój mikoryzy.
Zaaplikuj mikoryzę roślinie : ważnym krokiem jest wybór rodzaju mikoryzy. Przed sadzeniem roślin, na korzenie każdej rośliny nanieś odpowiednią ilość preparatu mikoryzowego. Wiele preparatów mikoryzy dostępnych jest w postaci proszku lub granulatu, które można bezpośrednio aplikować na korzenie roślin.
Sadź rośliny: Umieść rośliny w wykopanych wcześniej dołkach i delikatnie przykryj korzenie ziemią. Upewnij się, że korzenie są dobrze otoczone mikoryzą.

Jaka mikoryza najlepsza? Jaki rodzaj mikoryzy wybrać?

W sprzedaży dostępne są dość zróżnicowane szczepionki mikoryzowe. Wśród nich można wymienić różne rodzaje mikoryzy. Przedewszystkim grzyby mykoryzowe należy dobierać pod konkretny gatunek roślin.